Op 22 september 2022 vond het ‘Jeugd in Onderzoek’ congres plaats in Den Bosch in congrescentrum 1931. Rondom het thema ‘mentaal welbevinden en veerkracht’ ontmoette iedereen die betrokken is bij onderzoek in de jeugd- en onderwijssector elkaar. Tussen de koffie truck, Bossche bollen en ontmoetingszuil werden ideeën gedeeld en ervaringen uitgewisseld. Met een verse cappuccino werd de laatste hand gelegd aan de workshop waarin wij, Lysanne te Brinke en Nagila Koster, voor het eerst geïnteresseerde luisteraars zouden meenemen in twee initiatieven op het gebied van jongerenparticipatie: YoungXperts & Youthlab.

YoungXperts is een jongerenparticipatie platform in Rotterdam. Het doel van dit platform is om gedragswetenschap van waarde te maken voor jongeren, zodat zij hun stem kunnen laten horen en inspraak kunnen hebben op beleid. Jongeren worden uitgedaagd om mee te denken over concrete oplossingen (take action) op basis van bewezen kennis (the facts). Bij YoungXperts zijn jongeren namelijk de expert! Youthlab is een onderzoeks- en experimenteerplaats waarin jongeren en professionals uit diverse organisaties (o.a. de GGD, GGZ, jongerenwerk, onderwijs) samenwerken. Door middel van proeflabs waarin concrete oplossing voor problemen die jongeren ervaren in de toegang tot ondersteuning en zorg worden uitgeprobeerd, werkt Youthlab aan een veilig en toegankelijk stadsnetwerk in Den Bosch.

In deze blog delen we inzichten en opbrengsten van de workshop, getiteld ‘Jongerenparticipatie en design thinking als richtingaanwijzers in samenwerking en preventie’. Voordat de deelnemers binnenkwamen werden post-its verspreid over de tafels, flap-overs opgehangen als een onbeschreven blad en was de positieve spanning om onze lessen en werkvormen te delen voelbaar. ‘Waar gaat je hart sneller van kloppen op het gebied van jongerenparticipatie?’ en ‘Wat vind je nog moeilijk?’ waren de vragen waar binnendruppelende deelnemers al over konden nadenken nog voordat de workshop echt van start ging. Een greep uit de reacties:

Mijn hart gaat sneller kloppen van:

• Het zien groeien van jongeren door participatie
• De innovatieve, slimme ideeën en krachtige mening van jongeren
• Het verzamelen van originele verhalen
• Het bereiken van jongeren in kwetsbare buurten

Ik vind het nog moeilijk om:

• Jongeren te activeren en het interessant te maken
• De juiste doelgroep (bijv. jongeren die minder in beeld zijn) te bereiken
• Participatie echt onderdeel te laten zijn van besluitvorming
• Goed te handelen wanneer jongeren en professionals van mening verschillen

Lessons Learned

Vanwege de vele misconcepties en obstakels die er zijn rondom het betekenisvol betrekken van jongeren bij onderzoek, onderwijs, zorg en beleid – die wij overigens allemaal zelf ook hebben gehad en tegenaan zijn gelopen in het opzetten van YoungXperts en Youthlab – besloten wij om de workshop te starten met onze lessons learned.

Lesson 1: Jongerenparticipatie is NIET hetzelfde als alle verantwoordelijkheid uit handen geven
‘Jongeren in the lead’ is een kreet die vaak klinkt bij het opzetten van jongerenparticipatie. Wij hebben ervaren dat hier een valkuil in schuilt. Wanneer professionals te veel achteroverleunen en wachten totdat de betrokken jongeren het plan uitstippelen, kan de voortgang van het project in het geding komen. Professionals zijn verantwoordelijk, maar de mening van jongeren is ‘in the lead’.

Lesson 2: Jongerenparticipatie kan het best plaatsvinden in hún wereld
Vanuit de beste bedoelingen nodigen professionals jongeren overal bij uit; vergaderingen, conferenties en beleidssessies, die vaak plaatsvinden op een doordeweekse werkdag. Je verplaatsen in de leefwereld van jongeren begint echter bij het jezelf fysiek verplaatsen naar de plekken waar jongeren zijn, op de tijden die voor jongeren handig zijn. Daarnaast, is het ook van belang om jezelf mentaal te verplaatsen: Wat hebben jongeren aan jouw evenement en hoe weten zij wat er gedaan wordt met hun input?

Lesson 3: Jongerenparticipatie kan duurzaam, zonder steeds dezelfde jongeren te betrekken
De tijdslijnen van jongeren en professionals lopen zelden parallel. Volwassenen denken in een langere termijn en processen gaan over maanden of jaren in plaats van dagen. Jongeren denken korte-termijn en willen zich niet committeren aan jarenlange samenwerkingen. Jongeren mogen komen en gaan in projecten, jongerenparticipatie kan steeds met een andere groep jongeren.

Lesson 4: Betrek de juiste mensen op het juiste moment bij jongerenparticipatie
Bij het opzetten van een jongerenparticipatie project kom je er onherroepelijk achter dat heel veel mensen, organisaties en jongerengroepen van belang zijn. Je hoeft niet iedereen aan je projectteam toe te voegen. Bekijk liever, wie, waar en op welk moment aan tafel moet zitten. Een oplossing kan zijn om kleine gelegenheidsteams te formeren (experimenteerplaatsen/proeflabs).

Design Thinking

De methode van design thinking (zie plaatje hieronder) kan een handig en concreet raamwerk bieden voor het opzetten en aanpakken van jongerenparticipatie projecten. Het voorkomt ook dat je in de hier boven beschreven valkuilen trapt. In onze workshop daagden wij de deelnemers uit om in een sneltreinvaart dit proces met ons te doorlopen. Niet praten, maar doen!

Empathiseren en probleemdefinitie: Met associatiekaarten verplaatsen we ons in de leefwereld van jongeren. In dit geval specifiek leerlingen op een fictieve middelbare school in Den Bosch die behoefte hadden aan meer aandacht voor mentaal welzijn. Het probleem definieerden we samen als: Jongeren hebben te weinig inspraak in het onderwijs curriculum.

Geneer ideeën (divergeren): Vervolgens werden ideeën gegenereerd via een uitdagende brainstorm methode: ‘the alternative world’. Wat als er geen beperkingen zijn in middelen, wetten, geld, tijd, kennis etc.? Alles is mogelijk! Een greep uit de out-of-the-box oplossingen van onze deelnemers:

Jongeren krijgen inspraak in het curriculum door:

• Iedere dag een ander kind directeur van de school te maken
• Een pot met thema’s in de klas te zetten, de input van jongeren is onderdeel van iedere les
• Jongeren zelf les te laten geven
• Scholen af te schaffen, jongeren leren in de praktijk
• Docenten hun ideeën en aanpak te laten pitchen. Leerlingen kiezen.

Prototype maken (convergeren): Na divergeren komt convergeren. In samenspraak met jongeren kun je komen tot een prototype oplossing die het waard is om verder uit te werken. We bespraken hoe dit proces eruit kan zien en deelden verschillende methodes die kunnen helpen om – samen met jongeren – de beste ideeën. Het formeren van proeflabs of gelegenheidsteams kan bijvoorbeeld een manier zijn om oneindig veel ideeën in concrete vervolgstappen uit te werken.

Take Aways

‘Wat nemen jullie mee vanuit deze workshop?’ vroegen we onze deelnemers. Plak je post-it maar op de flap-over met de koffer bij de deur! En, weet ons te vinden als je vragen hebt of, net als wij, worstelt met het opzetten en uitvoeren van participatief onderzoek. Laten we onze kennis delen. Onze emailadressen zijn: tebrinke@essb.eur.nl en n.koster@reiniervanarkel.nl

Nadat we alles hadden opgeruimd lazen we samen de opbrengsten van de workshop die ‘in de koffer zaten’. En onder het genot van opnieuw een cappuccino van de koffie-truck blikten we met een voldaan gevoel terug op deze inspirerende sessie.

Wat ik meeneem uit deze workshop is:

• Dat jongerenparticipatie in het hele onderzoeksproces kan, steeds door verschillende groepen jongeren
• Dat zelf doen altijd leuker is. Dit smaakt naar meer!
• Dat ‘the alternative world’ methode heel goed werkt
• Hoe je verder komt na divergeren
• Inspirerende voorbeelden waarbij wetenschap, beleid en praktijk daadwerkelijk samenkomen en gedurfd uitgevoerd/ingezet worden.